Toespraak 4 mei 2025 burgemeester Van Selm

Beste aanwezigen,

Vanavond staan we hier samen. Samen in stilte, samen in herinnering.

Op deze vierde mei herdenken we hen die hun leven gaven voor onze vrijheid. De slachtoffers van oorlog en onderdrukking. Hier, in Purmerend, in Nederland en ver daarbuiten.

Onlangs bezocht ik een basisschool in de Beemster. De leerlingen hadden die ochtend het ‘Verzetsmuseum Junior op wielen’ bezocht. Een mobiel museum op hun schoolplein met spullen en verhalen uit de oorlog. Zij leidden mij daarin vol enthousiasme rond. Ze vertelden me de verhalen die ze hadden gezien en gehoord – niet uit een boek, maar bijna alsof ze er zelf bij waren geweest.
Ze spraken over 4 kinderen die leefden in de oorlog. Over Eva, een Joods meisje op de vlucht. Over Nelly die opgroeide in een NSB-gezin. Over Jan, wiens ouders in het verzet zaten. En over Henk, die in een ‘gewoon’ gezin leefde waar de oorlog er niet zo toe deed. Verhalen die ze thuis of op school misschien weleens gehoord hadden, maar die nu pas écht binnenkwamen.
Ik vroeg wat hen het meest was bijgebleven. ‘Dat je niet altijd zelf kiest in welk gezin je opgroeit’, zei een leerling. ‘Dat die ouders van hun kinderen hielden maar dat hun keuzes ook voor hun kinderen grote gevolgen hadden,’ vulde een ander aan. Ze begrepen dat de oorlog niet zwart-wit was. En dat wat je ouders geloven, niet per se is wat jij zelf moet geloven. Dat soms helaas foute keuzes in liefde werden gemaakt.

Tachtig jaar geleden werd ons land bevrijd. De oorlog was voorbij, maar de gevolgen ervan dragen we nog altijd met ons mee. De verhalen zijn nog voelbaar, in families en gezinnen, in onze gemeente, in onze samenleving. Herdenken is niet alleen terugkijken, maar ook begrijpen waarom bepaalde keuzes zijn gemaakt. Dit om te voorkomen dat de geschiedenis zich herhaalt, en in de wetenschap dat de geschiedenis ons veel lessen leert. Onze na-oorlogse democratie is voor een groot deel gebouwd op die lessen. Onze rechtstaat met scheiding der machten, onze wil tot samenwerking in Europa en onze overtuiging dat zowel de meerderheid als de minderheden zich gezien moeten weten in de democratie.

Wat betekent vrijheid voor ons?
Vrijheid betekent zo veel meer dan leven zonder oorlog. Ik las in Trouw een stuk van Andrej Koerkov uit Oekraine. Hij schreef: 'Vrijheid vereist aandacht, net als bollen en pootgoed, zorgvuldig geplaatst in de bewerkte grond, goed beschermd tegen de barre winter. Als we niet willen dat vrijheid verdwijnt, moeten we voor haar zorgen. Zowel de vrijheid van elk individu als die van de samenleving hebben voortdurend aandacht nodig. Als mensen denken dat vrijheid niet kan verdwijnen, dat vrijheid een gegeven is, dan zijn we op een gevaarlijk punt aanbeland.'

Regelmatig wordt het woord vrijheid misbruikt en uit zijn verband getrokken. Vrijheid betekent voor sommigen: zeggen wat je wilt, ook al kwets je andere mensen. 'Vrijheid' wordt geladen als persoonlijke vrijheid, die de ruimte van anderen inneemt. Het opeisen van ‘de vrijheid’ is een tegenstelling, die weerstand oproept en daarmee niet past bij het vieren van de vrijheid. Vrijheid kan daarom niet zonder solidariteit.

De solidaire vrijheid is bescheiden, is wederzijds en inclusief. Je kunt je eigenlijk pas écht vrij voelen als je weet dat anderen dezelfde vrijheid voelen. Vrijheid is daarmee een veelzijdig en kostbaar begrip. Zonder solidariteit wordt de vrijheid bedreigd door diegenen die vrijheid interpreteren als een recht. Daarmee is vrijheid direct verbonden aan oog voor elkaar hebben en de vrede bewaren.

In een tijd waarin het nieuws ons overspoelt, waarin meningen snel worden gevormd en uitgesproken, wil ik pleiten voor 2 zaken. Ten eerste voor stilstaan. Voor luisteren. Voor durven zeggen: ‘ik weet het even niet of ik weet het nog niet’. Om in die tijd van stilstaan en luisteren je kompas te bepalen om het goede te doen. Om goed te kijken zodat we niet wegkijken.
Ten tweede vraag ik u te zoeken naar saamhorigheid of solidariteit. Wat bindt ons in onze vrijheid. Niet gaan voor persoonlijke vrijheid, de eigen meningsuiting en het eigen gelijk. Vrijheid en vrede blijven bewaard wanneer we allen oog houden voor het grote geheel en het algemene belang. Wanneer we rekening houden met elkaar: groot met klein, meerderheden met minderheden, met mensen binnen en buiten je bubbel.

Die vrijheid moeten we doorgeven aan onze kinderen en de generaties die na ons komen. Dat leren de kinderen uit het Verzetsmuseum ons; zij moesten na de oorlog verder met elkaar en bouwden onze samenleving op. Onze opgave nu is om vrede en vrijheid goed door te geven.

Wij weten niet of de oorlog ver weg of dichtbij is. We zien de conflicten in de wereld, en zelfs binnen onze eigen samenleving voelen we de spanningen. Het is goed om ons hiervan bewust te zijn, en betrokkenheid en solidariteit voor te leven. Een goed Nederlands spreekwoord luidt: ‘Wie goed doet, goed ontmoet.’ Dit is geen loze spreuk, maar een oproep om actief bij te dragen aan een vrije samenleving.

Tachtig jaar vrijheid. Een mijlpaal, maar geen vanzelfsprekendheid. De solidaire vrijheid vraagt iets van ons allemaal, buren naast buren, op ons werk, in onze clubs, in onze wijken, buurten en dorpen. Dat we blijven werken aan een samenleving waarin we de ander ruimte geven. Dat onze kinderen en kleinkinderen over tachtig jaar nog steeds in dezelfde na-oorlogse periode leven.

Dank u wel.

Image

Toespraak kinderburgemeester Laura Bourre

Ik ben 11 jaar

Ik leef in een vrij land en ik mag zeggen en denken wat ik wil

Voor mij voelt dat heel gewoon

Ik ben nog jong en heb geen oorlog meegemaakt

Ik kan mij ook niet goed voorstellen hoe dat is

Bang zijn, verstoppen, vluchten

Ik denk aan kinderen die in oorlog leefden

Die niet veilig naar school konden of spelen met vrienden

Het is moeilijk te begrijpen maar zo belangrijk om niet te vergeten wat er is gebeurd

Vandaag ben ik stil Twee minuten, om te denken aan mensen die gestorven zijn in oorlog

Die stilte zegt heel veel

Die verhalen mogen we nooit vergeten

Want alleen als we blijven herinneren, leren we ervan Ik ben dankbaar en ik heb hoop

Door te herinneren bouwen we aan vrede

Voor iedereen, overal